Węgiel kamienny należy do węgli kopalnych, razem z węglem brunatnym, torfem i antracytem. Jest bardzo ważnym surowcem, ze względu na swoje możliwości jako paliwa.
Jak powstał węgiel kamienny? Jego pochodzenie jest organiczne, czyli powstał ze szczątków drzew i innych roślin. Jeżeli w wodzie lub w jakimś bagnie zebrało się dużo martwego drewna, to powoli przekształcił się on w węgiel. Musiały do tego zajść także różne procesy w głębi ziemi z udziałem wysokiej temperatury i ciśnienia. Ogólna zasada mówi, że im dłużej węgiel leży pod ziemią, tym większa jest jego wartość, ale czekanie kilku lat z otwarciem kopalni nic tu nie zmieni, bo w przypadku węgla używa się skali nie kilku, a wielu tysięcy lat. Czysty węgiel jako pierwiastek występuje w środowisku praktycznie wszędzie – w powietrzu, w wodzie, w roślinach, nawet w naszych organizmach. Najwięcej węgla w czystej postaci zawiera antracyt – jest w nim 97 procent samego węgla, co czyni go najdroższą skałą tego typu.
Węgiel jest wykorzystywany do zasilania elektrowni, jest też popularnym paliwem do używania w domowych kotłach. Można przekształcać go w koks – w takiej formie jest wygodniej palić nim np. w niektórych fabrycznych piecach. Jak przebiega proces koksowania węgla? Jest on ogrzewany bez dostępu powietrza do temperatury ok. 1000 stopni Celsjusza. Węgiel rozkłada się wtedy na koks, gaz koksowniczy, wodę pogazową i smołę. Można także poddać węgiel procesowi zgazowania – wtedy trzeba poddać go w wysokiej temperaturze reakcji z parą wodną.
Zastosowania węgla kamiennego są bardzo różne. Prócz tego, że jest stosowany jako główne źródło energii w elektrowniach i ciepła w domach, pełni różne punkcje w medycynie oraz w przemyśle chemicznym. Koks, czyli węgiel poddany procesowi koksowania, jest niemal zupełnie pozbawiony różnych domieszek, dlatego jego wartość energetyczna jest bardzo duża. Stosuje się go głównie w hutach żelaza, jako ładunek do tzw. wielkiego pieca. Woda pogazowa, która zostaje po procesie koksowania węgla, to woda zawierająca amoniak. Używa się jej przy produkcji nawozów sztucznych. Gaz koksowniczy jest paliwem, służącym do ogrzewania, Głównie jednak używa się go w samych zakładach przetwarzających węgiel, na potrzeby własne. Smołę węglową wykorzystuje się szeroko w przemyśle chemicznym – jest tam naprawdę cenioną i pożądaną substancją, bogatą w bardzo wiele związków organicznych.
Węgiel, jakkolwiek potrzebny, może wyrządzić duże szkody w środowisku naturalnym. Podczas jego spalania wydziela się wiele pyłów i trujących gazów, głównie dwutlenku siarki i tlenków azotu, ale też dwutlenku węgla, który jest nawet śmiertelnie niebezpieczny. Pozostałe dwa wspomniane tlenki są powodem występowania kwaśnych deszczy – bardzo niszczycielskich opadów, które niosą za sobą śmierć lasów i dewastację metalowych elementów, takich jak karoserie samochodów czy konstrukcje niektórych budynków, także kamiennych, oraz pomników i rzeźb. Według niektórych danych, bliskie sąsiedztwo kopalni i elektrowni z niej zasilanej niesie za sobą śmierć kilkuset osób w każdym roku. Chodzi nie tyle o górników, ile o ludzi zapadających na choroby tzw. cywilizacyjne.